Η αλλαγή: το μονοπάτι για την ανάπτυξη!

Η αλλαγή είναι μία φυσική διαδικασία, η οποία συμβαίνει παντού, σε καθετί, αδιαλείπτως.

"Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ' αυτό μένειν" Ηράκλειτος ο Εφέσιος

Οι αλλαγές αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και δραστηριότητας. Εκδηλώνονται με ποικίλες μορφές και αφορούν σε κάθε έκφανση και τομέα της ζωής μας - στον τρόπο που σκεφτόμαστε, στη συμπεριφορά μας, σε στοιχεία του χαρακτήρα μας, στο πώς αλληλοεπιδρούμε με τον κόσμο γύρω μας, στον επαγγελματικό τομέα, στον τομέα της οικογένειας, στο φυσικό μας περιβάλλον…η λίστα είναι πραγματικά ατελείωτη.

Κάποιες από τις αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή μας αποτελούν επιλογή μας και τις επιδιώκουμε, ενώ κάποιες άλλες απλά προκύπτουν είτε τις επιθυμούμε είτε όχι. Κατά τη διαδικασία μίας αλλαγής στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, περνούμε από συγκεκριμένα στάδια.

Το Μοντέλο των 5 Σταδίων που περιγράφουμε παρακάτω, μας βοηθά να κατανοήσουμε

✻ τι συμβαίνει σε κάθε στάδιο όταν αλλάζουμε μοτίβα συμπεριφοράς (π.χ. αλλάζω μία επιβλαβή συνήθεια, αναπτύσσω όρια, καλλιεργώ την ανθεκτικότητά μου, γίνομαι πιο διεκδικητικός/ή, κλπ) και

✻ τι μπορούμε να κάνουμε για να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε και να προοδεύουμε.

1. Προθεώρηση (Precontemplation): δεν υπάρχει πρόθεση για αλλαγή

«Δε χρειάζεται να αλλάξω» → η αλλαγή θεωρείται ανεπιθύμητη, μη αναγκαία ή ανέφικτη.

Σε αυτό το στάδιο, λέμε είτε «δε θέλω» είτε «δε μπορώ»:

«δε θέλω»→δεν ενδιαφέρομαι για οποιαδήποτε αλλαγή, διότι δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα

«δε μπορώ»→επιθυμώ την αλλαγή, αλλά δεν πιστεύω ότι είναι εφικτή.

2. Θεώρηση (Contemplation): σκέψη για αλλαγή

«Θα μπορούσα να αλλάξω» → προκύπτει η πρόθεση για αλλαγή.

Σε αυτό το στάδιο:

● δεν αισθάνομαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος/η από την υφιστάμενη κατάσταση,

● αποκτώ επίγνωση του οφέλους της αλλαγής, αλλά και των ρίσκων,

● ζυγίζω τα υπερ-κατά, βιώνω αντικρουόμενα συναισθήματα, εμφανίζω αναβλητικότητα.

Όταν τα πλεονεκτήματα της αλλαγής αποκτήσουν μεγαλύτερη βαρύτητα από τα ρίσκα ή μειονεκτήματα, τότε μπορώ να περάσω στο στάδιο της προετοιμασίας.

3. Προετοιμασία (Preparation): προετοιμασία για δράση

«Θα αλλάξω» → δέσμευση για την αλλαγή στο άμεσο μέλλον.

Σε αυτό το στάδιο, αναπτύσσω πλάνο δράσης, προκειμένου να οργανώσω τις πηγές μου και να αναπτύξω τις αναγκαίες στρατηγικές για να πραγματοποιήσω την αλλαγή:

● θέτω στόχους,

● διερευνώ εναλλακτικές επιλογές,

● αποκτώ επίγνωση των εμπόδιων και σκέφτομαι στρατηγικές υπέρβασης ή μείωσης αυτών.

Αισθάνομαι κινητοποιήση και σκοπεύω να αναλάβω δράση.

Προσοχή → εάν οι δράσεις και οι στρατηγικές υπέρβασης εμποδίων δεν υλοποιηθούν, τότε είναι πολύ πιθανό να επιστρέψω στο προηγούμενο στάδιο.

4. Δράση (Action): ανάληψη δράσης

«Έχω ξεκινήσει να αλλάζω» → υλοποιείται η αλλαγή, σημειώνεται πρόοδος.

Σε αυτό το στάδιο, το οποίο απαιτεί χρόνο:

● έχω ενεργοποιηθεί και εφαρμόζω το σχέδιο για το οποίο προετοιμαζόμουν,

● υιοθετώ νέες συμπεριφορές/συνήθειες, τις οποίες εφαρμόζω συστηματικά και διατηρώ για εύλογο χρονικό διάστημα (6+ μήνες)

● αλλάζει, ως έναν βαθμό, ο τρόπος ζωής μου.

Είναι απαραίτητο να υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότερες μορφές υποστήριξης προς εμένα, ώστε να μπορέσω να ολοκληρώσω επιτυχώς την αλλαγή.

5. Διατήρηση (Maintenance): διατήρηση της νέας, θετικής συμπεριφοράς

«Έχω αλλάξει» → το νέο μοτίβο συμπεριφοράς έχει διατηρηθεί για αρκετό καιρό και έχει ενσωματωθεί πλέον στη ζωή μου.

Στο τελικό αυτό στάδιο:

● προσπαθώ να σταθεροποιήσω όσα κέρδισα και στοχεύω στη μακροχρόνια διατήρηση της αλλαγής,

● καταβάλω προσπάθεια ώστε να αποφύγω την παλινδρόμηση,

● συνεχίζω να χρειάζομαι υποστήριξη για τη διατήρηση της αλλαγής.

Σύμφωνα με έρευνες, το στάδιο της διατήρησης μπορεί να διαρκέσει από 6 μήνες έως και 5 χρόνια.

Η διαδικασία αλλαγής, είναι πολυπλοκότερη από αυτό που μπορεί να περιγραφεί στο παρόν άρθρο. Στην πράξη, τα όρια των 5 σταδίων δεν είναι τόσο ευδιάκριτα όσο φαίνονται σχηματικά.

Επίσης, υποτροπές κατά τις οποίες εγκαταλείπουμε προσωρινά τις νέες συμπεριφορές επιστρέφοντας στις προηγούμενες, μπορεί να προκύψουν κατά τη φάση της δράσης, αλλά και της διατήρησης - είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι είναι απολύτως φυσιολογικό, όπως και η παλινδρόμηση από οποιοδήποτε στάδιο σε προηγούμενα.

Η ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, καθώς και ο χρόνος που απαιτείται για την αποτελεσματική αλλαγή μίας συμπεριφοράς ή για τη μετάβαση και προσαρμογή σε μία νέα κατάσταση (π.χ. νέα καριέρα, νέα θέση εργασίας, κλπ), ποικίλλει και εξαρτάται από ● εσωτερικούς παράγοντες (το ίδιο το άτομο), ● το είδος αλλαγής και ● εξωτερικούς παράγοντες.

Σε πολλές περιπτώσεις θέτουμε τον εαυτό τους υπό μεγάλη πίεση προκειμένου να πραγματοποιήσουμε μία αλλαγή σε σύντομο χρονικό διάστημα και χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία, με αποτέλεσμα να απογοητευόμαστε ή να εγκαταλείπουμε όταν διαπιστώνουμε ότι η διαδικασία απαιτεί περισσότερο χρόνο και προσπάθεια απ’ ό,τι περιμέναμε.

Μέσα από την ολιστική μας προσέγγιση και την μακρόχρονη εμπειρία μας, βοηθούμε άτομα και οργανισμούς να σχεδιάζουν και να υλοποιούν τις αλλαγές που απαιτούνται και επιθυμούν, με σκοπό τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ευημερία! Η καλλιέργεια σημαντικών δεξιοτήτων και στρατηγικών αποτελεί δομικό στοιχείο αυτής της διαδικασίας.

Επικοινωνήστε μαζί μας σήμερα και ξεκινήστε τη δική σας πορεία ανάπτυξης!

StartToGROW

Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας, Σύγχρονες Προσεγγίσεις και Εφαρμογές (Θεοδοσάκης, Δ., Γκατζιώνης, Σ., Κώτση, Κ., Εκδόσεις ΓΡΗΓΟΡΗ, 2021)

Prochaska, J. O., Di Clemente, C. C. and Norcross, J. C. (1992) In search of how people change: Applications to addictive behaviors. American Psychologist, 47: 1102 – 1116

Prochaska, J. O., & Velicer, W. F. (1997). The transtheoretical model of health behavior change. American Journal of Health Promotion, 12(1), 38–48.